Jerzy Nowakowski
Przez wiele lat z zainteresowaniem i uwagą obserwuję Jerzego Nowakowskiego, poszukującego własnego języka wypowiedzi artystycznej i interpretacji wizji współczesnego świata. Jest to bowiem czas, w którym sztuka ulegała głębokim przeobrażeniom. Nawarstwiały się różne tendencje, prądy i teorie wywołujące wiele znaków zapytania. Z różnym nasileniem okres ten wypełniany był ważnymi wydarzeniami artystycznymi, kontrowersyjnymi manifestami i dyskusjami o istocie rzeźby i jej roli wobec współczesności.
Dotychczasowe kryteria stawały się niewystarczające. Przesyt konwencjonalizmem powoduje stagnację. Kończyła się epoka gipsowych głów, popiersi, aktów itp. Młode pokolenie ani nie chciało ani nie mogło powielać dotychczasowego rozumienia wartości artystycznych i zasad estetycznych.
Rodzi się ferment, w różny sposób manifestowany, głównie jednak innymi środkami wyrazu, łączeniem różnych mediów, wywołujący sprzeczne reakcje, jak to zresztą zawsze ma miejsce, gdy zderzają się skrajności.
Przez cały ten czas Jerzy Nowakowski był i pozostał aktywnym uczestnikiem w tworzeniu nowego oblicza rzeźby krakowskiej. Przede wszystkim często prezentuje swój dorobek na wystawach, w tym na kilku wystawach indywidualnych, ale również na szeregu wystawach międzynarodowych. Równocześnie nie stroni od czynnego udziału w organizacji życia kulturalnego środowiska. Dzięki takiej postawie jest w centrum wszystkich wydarzeń, które mobilizowały nie tylko środowisko artystyczne, lecz również wciągało w orbitę zainteresowań mieszkańców miasta, dla których sztuka współczesna, choć kontrowersyjna, zawsze budzi szczególne zainteresowanie.
Umieszczanie twórczości J. Nowakowskiego na tle zdarzeń z ubiegłych dwóch dekad, sądzę przybliży i ułatwi odczytanie intencji zawartej w tej twórczości, szczególnie, iż jest ona wyraźnie zróżnicowana, obejmuje spory obszar problemów i rodziła się pewnymi cyklami, które wyrażały zróżnicowany stan ducha, określoną wizję, czy też zafascynowanie godnym uwagi zjawiskiem. Znaczącym czynnikiem w tej twórczości jest duża ruchliwość autora w poszukiwaniu wrażeń, przeżyć intelektualnych, związanych z podróżami zagranicznymi, z uczestnictwem w plenerach międzynarodowych i sympozjach (Francja, Włochy, Niemcy, Węgry itp.).
Tylko osobowość chłonna i wrażliwa jest w stanie wchłonąć z pożytkiem napór wielorakich przeżyć i uczynić z nich tworzywo do kształtowania wizji rzeźbiarskich. W takim kontekście i w duchu idei jaka przenika twórczość J. Nowakowskiego upatruję, iż w bardzo wielu przypadkach jest rekcją złożoną, wielowarstwową, będącą sygnałem artysty wobec człowieka, wypowiedzianą specyficznym obrazem, zakodowanym własnym szyfrem. Często jest to jednak obraz, który nie ułatwia rozpoznania otaczającego nas świata a służy tylko do jego wzbogacania, jest dodaniem jeszcze jednego znaku do wielu już istniejących. Bo też szereg prac nie pretenduje do dzieła finezyjnie zamkniętego a pozostawione na etapie wydawania sygnałów wystarczająco spełnia swoją funkcję informacyjną.
Pomimo wszystko cała twórczość oparta jest na tzw. estetyce historycznej i nie ulega wątpliwości, że ]. Nowakowski jest rzeźbiarzem bryły, o dużej potrzebie eksperymentowania. Dla przykładu może tu posłużyć cykl torsów wykonanych z surowych desek, oszczędnych, pozbawionych wszelkich detali, jakby symboli wrażeń emanujących z postaci ludzkiej.
Całkiem inny świat prezentują rzeźby z cyklu kulistych, rozbudowanych przestrzennie, wciągają do swojego wnętrza, przypominając atmosferę kosmicznych zdarzeń, agresywne i surowe w wyrazie, tak jak wszystkie zjawiska kosmiczne.
Inny wyraz od poprzednich zawarty jest w rzeźbach plenerowych, zrealizowanych w kamieniu, jako ważnych elementów składowych w układzie urbanistyczno-architektonicznym. Choć robią wrażenie spokojnych, to ich aktywność w stosunku do pejzażu i architektury jest przykładem dobrego wyczucia skali i emanacji ideowej zawartej w poszczególnych kompozycjach.
Najbardziej wymowne kompozycje spośród dotychczas powstałych to cykl prac o rodowodzie pomników: Pomnik pokoleń, Pomnik historii, Pomnik na wzgórzu. Ich niekonwencjonalna forma wzbudza żywe zainteresowanie swoją prostotą i tym iż wykorzystane tu zostały elementy gotowe, znane, wręcz pospolite, spotykane na codzień, lecz dopiero określony kontakt i przypisanie im innej roli wyniosło je ponad przeciętność.
Cały cykl wyżej wymienionych prac spotkał się z wysokim uznaniem, w tym też i przyznaną nagrodą (Pomnik pokoleń w 1978 r., Grand Prix na Wystawie Rzeźba Roku Polski Południowej w Krakowie).
Choć ogólnie twórczość J. Nowakowskiego układa się w pewne cykle, jak to wyżej zarysowałem, to zainteresowanie małą formą rzeźbiarską przebiega nieprzerwanie przez wszystkie lata. Ten gatunek rzeźby jest chyba najbliższy twórcy i w nim też można obserwować ewolucję poszukiwań ekspresji, precyzowania formy i wykorzystywania możliwości technologicznych materiału. Szczególnie zaś wyróżnia się tu medal. Zapotrzebowanie na tego rodzaju formę, służącą często jako dokument utrwalający w formie artystycznej ważne wydarzenia, cieszy się powszechnym zainteresowaniem a z uwagi na wymiary podlega innym prawom, choćby z powodu na dogodne możliwości prezentacji lub kolekcjonerstwa.
Stefan Borzęcki Kraków 1993